afb. Gerard Monté, 27 maart 2005
Citadellaan 5-1
Officierswoningen
Achter de voorgevel
Bedreigde militaire woningen aan de Citadellaan
door Henny Molhuysen|
Al sinds mensenheugenis staan deze woningen aan de Citadellaan en soms lezen we erover in de krant omdat ze bedreigd worden. Vandaag een kijkje achter de voorgevel van: Citadellaan 1, 3, en 5. Het noordelijk deel van de vestingstad 's-Hertogenbosch kende vanaf de 14e eeuw de Orthenpoort als toegangsweg. Deze bevond zich ter hoogte van de huidige Citadel. Dit fort, toen nog Willem-Maria geheten, werd gerealiseerd omstreeks 1640, nadat Frederik Hendrik ruim tien jaar tevoren de onoverwinnelijk geachte Hertogstad had overmeesterd. Een nieuwe Orthenpoort was wegens de bouw van het fort noodzakelijk en deze werd gerealiseerd bij de huidige Citadellaan, vóór de rivier de Aa. Deze nieuwe Orthenpoort werd in 1772 afgebroken. Waarom is niet bekend; waarschijnlijk is de directe oorzaak de aanwezigheid van het fort Willem Maria en het uit het begin van de 17e eeuw daterende Kruithuis. In ieder geval volstond men met het maken van een simpele afsluiting: een hek tussen twee muren. Maar na 1874 werd ook dit hek opgeruimd. MilitairVlak bij de Orthenpoort en later bij het resterende hekwerk bevond zich een wachthuisje, van waaruit militairen toezicht konden uitoefenen op iedereen die vanaf deze plek de stad binnenkwam of verliet. Kortom: het gehele terrein tussen het Kruithuis en de Citadel was militair terrein. Daarin bracht de Vestingwet van 1874 wel enige verandering. Het hek werd opgeruimd en ook het wachthuisje verdween. Andere gebouwen zouden ervoor in 1902 in de plaats komen, zoals de militaire bakkerij in de Vliertstraat en de woningen aan de Citadellaan.In 1902 werd er aan 'de Orthenuitgang' op rijksgrond begonnen met de bouw van drie woningen voor militaire gezinnen. De benodigde gelden (f 7.960,-) werden verkregen door de verkoop van een oud arsenaal aan de congregatie van JMJ. Onder leiding van de Genie vorderde de bouw gestaag, zodat in 1903 de eerste bewoners de militaire woningen konden betrekken. Op nummer één vestigde zich het gezin van H. Ostink, sergeant-majoor bij de Infanterie, terwijl diens buur werd: J.H. Oosterwijk, adjudant onder-officier bij de Infanterie. het derde huis, Citadellaan 5, werd betrokken door G. Nottort, een adjudant onder-officier vaandeldrager. Militairen bleven in deze huizen wonen, terwijl de overige militairen gebouwen in de omgeving hun functie verloren. AfgebrokenHet Kruithuis werd in 1947 eigendom van de gemeente 's-Hertogenbosch, die in 1978 ook eigenaar werd van de gebouwen in de Vliertstraat. De militairen van de Citadel verhuisden en het Rijksarchief vestigde zich in de tachtiger jaren in het voormalige bolwerk. De woningen aan de Citadellaan bleven bewoond en werden in 1981 door de gemeente overgenomen. Hen leek nog een lang leven beschoren want een grote renovatie vond plaats in de jaren 1986-1988. Thans vallen ze onder de Stichting Hertoghuizen, het geprivatiseerde gemeentelijk woningbedrijf. Recente ontwikkelingen, het realiseren van een nieuwbouw bij het Kruithuis, bedreigen de woningen.Want deze nieuwbouw moet zo bijzonder worden dat al vanaf de andere kant van de Zuid Willemsvaart het vergrote Kruithuis duidelijk te zien moet zijn. De drie panden liggen dan in de 'zichtlijn' en moeten daarom gesloopt worden; zo besliste de gemeenteraad onlangs. Maar de woningen staan er nog en ook met de nieuwbouw bij het Kruithuis schijnt het niet erg te vlotten. Het is dan ook geen wonder dat de huidige bewoners met enige spanning de toekomst tegemoed zien: halen de huizen 2002 wel? Dan zouden ze immers precies honderd jaar oud zijn. Ook op een andere wijze wordt de direkte omgeving bedreigd. Er bestaan plannen om de Zuid Willemsvaart om te leiden: vanaf de Maas tussen 's-Hertogenbosch en Rosmalen door en dan het oude tracé volgend. Maar een alternatief - en vele miljoenen guldens goedkoper - is om 'de kanaal' in de Bossche Binnenstad te verbreden en verhoogde bruggen aan te leggen. Indien dit alternatief gerealiseerd wordt, komen de drie militaire woningen achter een zandlichaam van zo'n zeven meter te liggen: de oprit voor de nieuwe brug. |
Brabants Dagblad donderdag 18 juli 1996
Rijksmonument
Citadellaan 1
|
Voormalige officierswoningen en voormalige garnizoensbakkerij. |
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004Artikelen
| 1996 |
Henny MolhuysenAchter de voorgevel : Bedreigde militaire woningen aan de CitadellaanBrabants Dagblad donderdag 18 juli 1996 (foto) |
|
| 2011 |
Gebouw staat voorop bij Hendrick de Keyser• Hendrick de Keyser wil het Kruithuis en omliggende panden overnemen van gemeente Den Bosch.• Woordvoerder gaat nog niet inhoudelijk in op de plannen. „De gebouwen staan bij ons voorop."
Robèrt van Lith | Brabants Dagblad vrijdag 4 februari 2011
|
Raadsbesluiten
| 2001 |
Panden Vliertstraat 2, 4 en 8 en Citadellaan 1-5Het college besluit een bezwaarschrift in te dienen tegen de beslissing van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen om het verzoek van de Stichting 's-Hertogenbossche Monumentenzorg om de panden Vliertstraat 2, 4 en 8 en Citadellaan 1-5 aan te wijzen als Rijksmonument in behandeling te nemen. Tevens gaat het college een voorlopige voorziening aanvragen bij de rechtbank te 's-Hertogenbosch om de voorbescherming van de panden opgeheven te krijgen.
B&W Besluitenlijst 2 oktober 2001
|
|
| 2001 |
Verzoek aanwijzing Rijksmonument Citadellaan 1 e.a.Het college stelt de gemeenteraad voor om de staatssecretaris van Cultuur, Onderwijs en Wetenschappen negatief te adviseren over het verzoek tot aanwijzing van Citadellaan 1 t/m 5 en Vliertstraat 4 t/m 8 tot Rijksmonument.
B&W Besluitenlijst 23 oktober 2001
|
|
| 2005 |
Aankoop panden CitadellaanHet college besluit de panden aan de Citadellaan 1, 3 en 5 te kopen met het oog op het vinden van een duurzame bestemming voor het aangrenzende rijksmonument het Kruithuis.
B&W Besluitenlijst 10 mei 2005
|
Adresboeken
Citadellaan 5
Citadellaan 5 (1921)
| 1928 | A.J. Bodemeijer |
| 1943 | F.C. Keller (kantoorbediende) |
Citadellaan 3
Citadellaan 3 (1921)
| 1928 | H.C. Maas |
| 1943 | J.F.C. Brinkman (sergeant infanterie, op wachtgeld) |
Citadellaan 1
Citadellaan 1 (1921)
| 1923 | Damis Everaers (opperwachtmeester veld artie.) |
| 1928 | D. Everaers |
Bossche Encyclopedie |